Η Σαντορίνη, ένα από τα πιο εμβληματικά και δημοφιλή νησιά της Ελλάδας, φημίζεται για την εκπληκτική της Καλντέρα, τα παραδοσιακά λευκά σπίτια και τη μοναδική της γεωμορφολογία. Ωστόσο, πίσω από αυτήν τη μαγευτική εικόνα κρύβεται ένα σοβαρό ζήτημα: η ανεξέλεγκτη δόμηση που αλλοιώνει το τοπίο και απειλεί την ίδια τη βιωσιμότητα του νησιού. Παρά τις προσπάθειες των Αρχών να ελέγξουν την κατάσταση, η πολεοδομική αυθαιρεσία και η περιβαλλοντική υποβάθμιση συνεχίζονται, θέτοντας σε κίνδυνο το φυσικό και πολιτιστικό κεφάλαιο της Σαντορίνης.
Η έκρηξη της δόμησης και η απώλεια του αυθεντικού χαρακτήρα
Τα τελευταία χρόνια, η Σαντορίνη έχει μετατραπεί σε ένα ανοιχτό εργοτάξιο. Νέες κατασκευές ξεφυτρώνουν συνεχώς, ενώ επεκτάσεις υφιστάμενων κτιρίων και προσθήκες πολυτελών εγκαταστάσεων, όπως ιδιωτικές πισίνες και μπαλκόνια με θέα στην Καλντέρα, αλλοιώνουν το φυσικό ανάγλυφο του νησιού. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στις πλέον τουριστικές περιοχές, όπως τα Φηρά και η Οία.
Σύμφωνα με το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο του νησιού, η χτισμένη επιφάνεια ανά κάτοικο στα Φηρά ανέρχεται σε 245 τ.μ. και στην Οία σε 195 τ.μ., τη στιγμή που ο μέσος όρος για τα νησιωτικά μέρη της Ελλάδας κυμαίνεται μεταξύ 40-80 τ.μ. Αν αφαιρεθούν τα αυθαίρετα κτίσματα, τα τετραγωνικά ανά κάτοικο μειώνονται στα 177 τ.μ. στα Φηρά και στα 153 τ.μ. στην Οία, γεγονός που αποδεικνύει την εκτεταμένη πολεοδομική αυθαιρεσία.
Αναστολή οικοδομικών αδειών: Ένα ημίμετρο με «παραθυράκια»
Μπροστά στη ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης, το υπουργείο Περιβάλλοντος αποφάσισε την αναστολή έκδοσης νέων οικοδομικών αδειών έως το τέλος του 2025 ή μέχρι να εγκριθεί το νέο πολεοδομικό σχέδιο. Ωστόσο, η απόφαση αυτή δεν καλύπτει πλήρως τις ήδη υποβληθείσες αιτήσεις για οικοδομικές άδειες, γεγονός που επιτρέπει τη συνέχιση της δόμησης στην πλέον επιβαρυμένη ζώνη της Καλντέρας και της Θηρασιάς. Παράλληλα, καταγγελίες για αυθαίρετες παρεμβάσεις σε προστατευόμενες περιοχές πληθαίνουν, αποδεικνύοντας πως το πρόβλημα δεν έχει λυθεί.
Κίνδυνοι για τη στατικότητα των κτιρίων
Η ανεξέλεγκτη δόμηση δεν αποτελεί μόνο αισθητικό και περιβαλλοντικό πρόβλημα, αλλά και ζήτημα ασφάλειας. Οι συνεχείς επεμβάσεις στο φυσικό ανάγλυφο του νησιού επιδεινώνουν την αστάθεια του εδάφους, καθιστώντας τα κτίρια στην άκρη της Καλντέρας ιδιαίτερα ευάλωτα σε περίπτωση σεισμού ή κατολίσθησης.
Ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας, Δημήτρης Παπανικολάου, έχει προειδοποιήσει εδώ και χρόνια για τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Όπως αναφέρει, οι πρανείς της Καλντέρας παρουσιάζουν φυσική αστάθεια, η οποία επιδεινώνεται από την αυθαίρετη δόμηση. Για τον λόγο αυτό, οι ιδιοκτήτες τουριστικών καταλυμάτων υποχρεούνται να εκπονήσουν μελέτες στατικής επάρκειας εντός δύο ετών, διαφορετικά κινδυνεύουν με αφαίρεση της άδειας λειτουργίας.
Περιβαλλοντική υποβάθμιση: Μια βραδυφλεγής βόμβα
Πέρα από την πολεοδομική αυθαιρεσία, η Σαντορίνη αντιμετωπίζει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Η λειτουργία μιας παράνομης δημοτικής χωματερής (ΧΑΔΑ) κοντά στα Φηρά, εντός της Καλντέρας, προκαλεί ανεπανόρθωτη ζημιά στο περιβάλλον, μολύνοντας τον αέρα και το υπέδαφος.
Επιπλέον, η άναρχη διάνοιξη δρόμων σε προστατευόμενες περιοχές καταστρέφει πολύτιμους γεωμορφολογικούς σχηματισμούς, οι οποίοι αποτελούν μέρος της γεωλογικής ιστορίας του νησιού. Αυτές οι ενέργειες όχι μόνο βλάπτουν την εικόνα της Σαντορίνης αλλά και υπονομεύουν τη βιωσιμότητα του τουρισμού, που αποτελεί τη βασική πηγή εσόδων του νησιού.
Το κράτος συνένοχο στην παρανομία
Παρά τις κατά καιρούς εξαγγελίες για αυστηρό έλεγχο της δόμησης, το ελληνικό κράτος έχει επιδείξει ανοχή στις πολεοδομικές παραβάσεις. Η καθυστέρηση στην έγκριση ενός σαφούς και αυστηρού πολεοδομικού πλαισίου έχει επιτρέψει τη συνέχιση της αυθαίρετης δόμησης. Επιπλέον, η ύπαρξη νομικών «παραθύρων» και η ελλιπής αστυνόμευση έχουν δώσει τη δυνατότητα στους επενδυτές να συνεχίζουν αλόγιστα τις κατασκευές.
Συμπέρασμα: Ένα νησί σε κρίση
Η Σαντορίνη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η ανεξέλεγκτη δόμηση, η περιβαλλοντική καταστροφή και οι κίνδυνοι για τη στατικότητα των κτιρίων απειλούν να μετατρέψουν έναν από τους πιο πολύτιμους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας σε μια αλλοιωμένη, μη βιώσιμη περιοχή. Χρειάζονται άμεσες παρεμβάσεις, αυστηρότερος έλεγχος και πολιτική βούληση για να προστατευθεί το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό κεφάλαιο του νησιού.